Najnowsze artykuły
„Barwy nauki” Instytutu Fizyki Jądrowej PAN – w 70. rocznicę powstania
17 grudnia 2025
Jubileuszowe publikacje zazwyczaj kojarzą się z suchym wyliczaniem kolejnych faktów. „Barwy nauki”, e-book przygotowany z okazji 70. rocznicy powołania do życia Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie, nie wpisuje się w ten schemat. Bezpłatnie dostępna publikacja stara się bowiem przede wszystkim przekazać pasję poznania, napędzającą krakowskich naukowców do odkrywania kolejnych tajemnic przyrody.
Dane z LHC potwierdzają poprawność nowego modelu produkcji hadronów – i testują fundamenty mechaniki kwantowej
3 grudnia 2025
Kipiel przelicznych kwarków i gluonów, także wirtualnych – tak można sobie wyobrażać główną fazę zderzenia protonów o wysokich energiach. Wydawałoby się, że cząstki mają wówczas istotnie więcej możliwości ewolucji niż wtedy, gdy z punktu zderzenia rozchodzą się już mniej liczne i znacznie „grzeczniejsze” cząstki wtórne. Dane z akceleratora LHC dowodzą jednak, że rzeczywistość działa inaczej, w sposób lepiej opisany przez udoskonalony model zderzeń protonów – i w pełni zgodnie z... elementarzem mechaniki kwantowej.
Nielokalność zaklęta w naturze identycznych cząstek
6 listopada 2025
U swoich najgłębszych fizycznych podstaw świat wydaje się być nielokalny: cząstki odseparowane przestrzennie zachowują się tak, jakby tworzyły nie odrębne układy kwantowe, lecz jeden. Dwójka polskich fizyków właśnie udowodniła, że nielokalność o fundamentalnej naturze – wynikającą z prostego faktu, że wszystkie cząstki tego samego typu są nierozróżnialne – można zaobserwować doświadczalnie dla praktycznie wszystkich stanów cząstek identycznych.
LHCb: Trojaczki rodzące się ze zderzeń protonów są ze sobą skorelowane
15 października 2025
Po raz pierwszy badając korelacje kwantowe między trójkami cząstek wtórnych, powstających podczas wysokoenergetycznych zderzeń w akceleratorze LHC, udało się zaobserwować ich koherentną produkcję. Osiągnięcie uwiarygodnia poprawność modelu rdzeń-halo, używanego obecnie do opisu jednego z najważniejszych procesów fizycznych: hadronizacji, podczas której pojedyncze kwarki łączą się ze sobą, formując główne składniki materii Wszechświata.
Kluczowy układ diagnostyczny reaktora ITER bliski realizacji
10 września 2025
We Wszechświecie reakcja fuzji termojądrowej jest powszechna: to źródło energii gwiazd. W warunkach ziemskich produkcja energii za jej pomocą jest jednak wyjątkowo trudna z uwagi na problemy z efektywnym utrzymaniem plazmy emitującej znaczne ilości energii. Krytyczne znaczenie ma tu wiedza o aktualnym stanie plazmy oraz mocy wydzielanej w reakcjach jądrowych. We właśnie powstającym reaktorze termojądrowym ITER wiedzę tę będzie dostarczał wyrafinowany układ diagnostyki strumieni neutronów prędkich.